เลิกใช้ Merge Cell กันเถอะ (แล้วจะให้ทำยังไงแทน?)

“มาเลิกใช้ Merge Cell กันเถอะ!” นี่คือความในใจที่อยากจะตะโกนบอกคนใช้ Excel ทุกคนเลย 555

แต่ผมไม่ได้มาห้ามเฉยๆ นะ เพราะในบทความผมมีวิธีหลีกเลี่ยงที่พอจะช่วยลดปัญหาของ Merge Cell มาบอกด้วยล่ะ

หากผมจะบอกว่า “การ Merge Cell คือต้นกำเนิดของความเลวร้ายทั้งปวงใน Excel” มันอาจจะดูแรงเกินไปนิด แต่มันก็ใกล้เคียงล่ะ มาดูกันว่าทำไม…

ปัญหาของการ Merge Cell

หากเรามีการใช้ Merge Cell ที่ตัวข้อมูลดิบที่เป็น Input จะพบว่ามันก่อให้เกิดปัญหามากมาย

• Merge แบบหัวตาราง 2 ชั้น (กรอบชมพูในรูปบน)
  • ทำให้เลือก Sort/Filter หัวตารางลำบาก ต้องเลือกทั้งแถวที่สองแล้วกด Filter เอาถึงจะเลือกหัวตารางชั้นล่างได้ ซึ่งยุ่งยากมาก
    
  • เอาข้อมูลเข้าไปวิเคราะห์ใน Pivot Table ก็ไม่ได้อีก (เพราะถือว่ามีชื่อ Field ว่าง)
    
• การ Merge ที่ Data ข้างใน (กรอบแดงในรูปบน) จะทำให้
  • ไม่สามารถ Sort/Filter ข้อมูลที่มีการ Merge Cell ได้
• Copy Paste ข้อมูลลงบน Merge Cell โดยที่ขนาดไม่เท่าเดิมก็ไม่ได้
  
• แถมยังเป็นการเว้นช่องว่างเอาไว้ในฐานที่มนุษย์เข้าใจแต่คอมพิวเตอร์ไม่เข้าใจ (Computer เข้าใจว่าข้อมูลอยู่ที่ช่องซ้ายบนเท่านั้น นอกนั้นเป็นช่องว่าง)
• 
• การเขียนสูตรเพื่อเลือกข้อมูลช่องที่ถูก Merge แต่ไม่ใช่ช่องซ้ายบนก็ยากอีก

ทำไมคนยังใช้ Merge Cell?

จะเห็นว่าปัญหามากมายนั้นเกิดจากการใช้ Merge Cells แต่ทำไมคนถึงใช้มันอีกล่ะ??

คำตอบที่ผมพบจากการสอบถามเพื่อนๆ ในเพจ สามารถสรุปเหตุผลได้สั้นๆ ก็คือ เป็น “เพราะมันสวยดี”

ผมขอบอกเลยว่า ความงามที่ทำให้เกิดปัญหาตามมานั้น ย่อมไม่ใช่ความงามที่แท้ ดังนั้นผมขอแนะนำให้หลีกเลี่ยงการ Merge Cell ถ้าไม่จำเป็นจริงๆ

ผมเชื่อว่า คนที่ใช้ Merge Cell ส่วนใหญ่ไม่รู้ด้วยว่ามันจะส่งผลให้มีปัญหาในอนาคตแค่ไหน เพราะอาจจะไม่ค่อยเข้าใจการใช้ Sort/Filter/Table/Pivot Table

ทำไม Excel ถึงไม่ยอมให้เรา Sort/Filter/Pivot ข้อมูลที่ Merge?

ต้องเข้าใจด้วยว่าการที่เรา Merge ข้อมูลมันไม่ได้กระจายไปทุกช่อง แต่มันอยู่ที่ช่องซ้ายบนสุดแค่ช่องเดียว ดังนั้นช่องอื่นจะถือว่าเป็นช่องว่างทั้งหมด พอเป็นแบบนั้น มันก็เลยไม่อยากให้เรา Filter ยังไงล่ะ เดี๋ยวเข้าใจผิด

เวลาพูดว่าอย่า Merge Cell ที่ห้ามจริงๆ หมายถึงตัว Data Input ไม่ใช่ Report Output

หลักการที่ถูกต้องคือ แยกข้อมูลส่วน Input กับ Output ออกจากกันซะ ส่วน Input ที่เป็นข้อมูลดิบ ให้ทำให้อยู่ในลักษณะ Database ให้มากที่สุด (แต่ถ้ากรอกไม่ไหวจริงๆ ก็ใช้ Power Query ช่วย Fill Down/Unpivot แปลงหน้าตาได้ ถ้าทำเป็น) ส่วน Output ถ้าอยากจะ Merge ก็แล้วแต่ ไม่มีใครว่า (ยกเว้นวันจะต้องไปเป็น input ของชาวบ้านอีกที)

แปลว่า ถ้าเราจะ Merge เพื่อความสวยงาม ให้ทำที่ Output ซึ่งก็คือตัว Report ไม่ใช่ Input ที่เป็นแหล่งข้อมูลดิบ

วิธีที่พอจะช่วยหลีกเลี่ยง Merge Cell (ถ้ายังอยากทำ)

กรณีจะ Merge แนวนอน ให้ใช้ Center Across Selection แทน

เทคนิคนี้เป็นตัวที่สามารถสร้างผลลัพธ์ที่หน้าตาจะเหมือนกับ Merge Cell มากๆ (แต่ใช้รวม cell ได้แต่แนวนอน ใช้รวมแนวตั้งไม่ได้) มันคือการจัด Format ให้กับข้อมูลในแนวนอน โดยให้ข้อความมาอยู่ตรงกลางของพื้นที่ที่เลือกได้

ดังนั้นหากคุณต้องการจะ Merge Cell แค่แถวเดียว ให้เปลี่ยนมาใช้ Center Across Selection จะดีกว่ากันมากๆ เลย

วิธีทำก็แค่เลือกข้อมูล แบบที่ยังไม่ต้องMerge

จากนั้นก็คลิ๊กขวา Format Cell หรือกด Ctrl+1 ก็ได้

จากนั้นเลือก Alignment -> Horizontal : Center Across Selection

ผลที่ได้จะเหมือนกับการ Merge Cell เลย แต่ Cell ไม่ได้ Merge (เห็นมะว่ายังคลิ๊กเลือก cell แยกกันได้) ส่วนข้อมูลจริงจะยังคงอยู่ที่ช่องซ้ายสุดของพื้นที่ช่องเดียวเหมือนเดิม

ดังนั้นสรุปว่าถ้าจะ Merge Cell แนวนอนจริงๆ ก็ให้ใช้ Center Across Selection แทนนะ แต่ถ้าเลือกได้จริงๆ ก็อย่าไปทำมันเลยทั้งคู่นั่นแหละ ให้พิมพ์ข้อมูลให้ครบทุกช่องดีกว่า เพราะอย่างที่บอกไปว่าการ Merge ข้อมูลมันไม่ได้อยู่ครบทุกช่อง ไอ้เจ้า Center Across Selection ก็มีข้อมูลอยู่แต่ช่องซ้ายสุดเหมือนกัน เดี๋ยวก็มีปัญหาอีก

กรณีจะ Merge แนวตั้ง ให้พิมพ์ให้ครบทุกช่องเถอะ ไม่มีทางเลือก

การ Merge แนวตั้ง ใช้ Center Across Selection ไม่ได้นะ และไม่น่าจะมีวิธีที่ดีไปกว่านี้แล้วล่ะ เสียใจด้วย

กรณี Merge หัวตาราง พอมีทางช่วยได้

กรณีที่เรามีหัวตาราง 2 ชั้น มันทำให้ใช้ PivotTable ไม่ได้โดยสิ้นเชิง ดังนั้นวิธีแก้ที่ดีที่สุดคือ ทำหัวตารางให้มีแค่ชั้นเดียวพอ

ซึ่งถ้ารู้สึกว่าหัวตารางชั้นเดียวมันไม่สวยงาม งั้นก็ทำทั้งสองแบบ แต่เอาหัวตารางสองชั้นย้ายไปอยู่ข้างบนสิ เช่น เขียนสูตรเอาสองบรรทัดเชื่อมข้อความกันซะแบบนี้ ให้เหลือหัวตารางบรรทัดเดียว

และอย่าลืมทำลายข้อมูลที่ Merge อยู่ให้หมด (วิธีกำจัด Merge Cell ที่ง่ายที่สุดคือเลือกคลุมทั้งหมด แล้วกดปุ่ม Merge Cell อีกรอบ มันจะปลดออกหมดเลย) แล้วกรอกให้ครบทุกช่องซะ อย่าปล่อยว่างเลยและตัวสรุปรวมท้ายตารางให้ลบทิ้งไปก่อนทั้งบรรทัดเลย

จากนั้น Copy Paste Value ซะแล้วแก้บางคอลัมน์ที่อ่านไม่รู้เรื่องให้ถูกต้อง (ตัวที่ Merge ทั้งหลาย)

จากนั้นพอจะใช้งานจริง แล้วค่อยเลือกที่ช่อง C3 แล้วสั่ง Freeze Pane ซะแบบนี้

พอ Scroll Mouse ลงมา ไอ้ส่วนหัวตารางสองชั้นสวยๆ ของเราก็จะยังอยู่

แต่วิธีนี้เราจะได้ความสามารถของการ Sort/Filter กลับคือนมา และยังสามารถทำข้อมูลเป็น Table และใช้ PivotTable ได้ด้วย ทั้งนี้เพราะเราสร้างหัวตาราง 1 บรรทัดให้อยู่ติดกับตัวข้อมูลไว้แล้วนั่นเอง

เอายังไงกับตัวสรุปรวมท้ายตาราง

หากเราต้องการสรุปข้อมูลจริงๆ ควรจะใช้ Pivot Table ทำมากกว่าการมาเขียนสูตรเอาท้ายตาราง แต่ถ้าต้องการให้มีการสรุปข้อมูลอยู่ที่ท้ายตารางจริงๆ ผมแนะนำให้ใช้ความสามารถของ Table ครับ

ก่อนอื่นให้เลือกข้อมูลช่องใดช่องหนึ่งแล้วกด Insert->Table หรือ Ctrl+T เพื่อแปลงข้อมูลเป็น Table ซะ ซึ่งตอนแรกมันจะยังไม่มีตัวสรุปท้ายตารางให้

ถ้าอยากให้มีสรุปท้ายตาราง แค่ติ๊กเลือก Total Row ตามรูป ก็จะมีบรรทัดสรุปโผล่มา

จากนั้นเราสามารถเลือกแต่ละคอลัมน์ได้ว่าจะให้สรุปด้วยวิธีไหน เช่น SUM COUNT AVERAGE MAX MIN

เราได้ตารางที่หน้าตาไม่ได้แย่เลย มีหัวตาราง 2 ชั้นเหมือนเดิม มีบรรทัดสรุป แค่เนื้อในต้องพิมพ์ให้ครบทุกช่องเท่านั้นเอง เพื่อที่จะได้ Sort/Filter/Pivot ได้ตามปกติครับ

และทั้งหมดนี้ก็คือเทคนิค ที่พอจะช่วยหลีกเลี่ยงการทำ Merge Cell ได้นะครับ ถ้าทำตามนี้รับรองว่าชีวิตดีขึ้นแน่นอน ^^